Miasto powiatowe Włocławek – własność Rządowa

Wstęp do opisu miasta powiatowego Włocławek (miasto Rządowe) z 1851 roku. Miasto w granicach administracyjnych Guberni Warszawskiej Królestwa Polskiego.

Zapis oryginalny: „W najdawniejszych Dyplomatach, miasto to, Władysławem /:Vladislavia:/ albo starym Władysławem /:antiqua Vladislavia:/ jest nazywane, a nazwa ta wskazuje, że przez któregoś z Władysławów założone być musiało. Założenie to z największem do prawdy podobieństwem przypisać można Władysławowi Hermanowi, który chętnie w Płocku przemieszkując, łatwo mógł dostrzec tutejsze ze wszech miar dogodne na posadę miejską położenie. Obszernem i głębokiem korytem płynąca Wisła, bogata w płody rolnicze okolica, samo zaś miejsce w piasek, kamienie i drzewo obfitujące, przedstawiało wszystko to, co zabudowanie miasta ułatwić, stan mieszkańców do zamożności doprowadzić, a okolicę, i kraj cały przez handel ożywić mogło.

Nie zaraz jednak Włocławek stanął w rzędzie miast handlowniejszych. Początek wznoszenia się jego należy położyć w roku 1159, w którym Onold Biskup Kujawski z powodu zniszczenia Kruszwicy przez wypadki wojenne, katedrę swojej diecezyi z tego miasta do Włocławka przeniósł. Sąsiedztwo z Krzyżakami i wznoszące się pod ich rządem nad brzegami Wisły grody, byłyby wkrótce i Włocławek w rzędzie pierwszych miast postawiły gdyby zawistny  bogaceniu się miast Polskich zakon, kilkakrotnie nie był go zniszczył, pod karą nawet śmierci zabraniając odbudowy rozburzonych gmachów…”